Australian Thilcawtu Upadi tang i nangmah covo konglam catlap
Zeitik ah dah tangka khirh than mi ka ngah khawh lai?
Na cawkmi thilri pawl pehtlia in piahtana a um ah cun dor nih thlenpiak, tangka khirh, remhpiak a si lo ah a dang lei in na lung tlinglak in tuah piak ding a si. Thil a cang mi cung ah peh tlai in na lung tlin ter ning cang dang dang in an um kho.
Zei ban tuk piahtana pawl dah dor nih an remh piak ding a si?
A rawk mi.
A rawk mi thil cu khirh than khawh a si, zei ruang ah ti ah thilri palw le thil tuah piak mi pawl cu cohlantlak mi dir hmuh in an si a herh.
Thilri a rawk ti mi cu :
- a si ning bantuk in rian a tuan lo – tahchunnak ah, ka changreu rawhnak nih changreu a rawk kho lo
- a rawhnak a um – ka changreu rawhnak caan hmahthahnak merhnak kha ka cawk cangka in a tlawng
- a mui zohnak in cohlantlak a si lo – ka changreu rawhnak cu aa kam ah aa rin dih
- a him lo mi – ka changreu rawhnak chung in mei til te te aa zuang
- a cing lo – ka changreu rawhnak cu ka cawk hnu thla thum ah a rawk
Tanglei ban tuk a si ah cun thilri kha na khirh than kho lo :
- dor nih na cawk hlan ah mah thil a rawhnak le a tlamtlinlonak pawl kha an chimh, asilo ah hngalhternak an tuah
- thil na cawk hlan ah na rak cek i, mah lio ah na hmuh khawh ding a si mi thatlonak kha na rak hmuh lo
- ning cang lo in thilri na hman, asilo ah
- thilri kha can sau tuk na rak hman cang.
Ka hman hnu ah pei a thatlo ka hngalh ko cu
Thilri a thalo mi kha a tang lei ban tuk hnu hmanh ah khirh than khawh a si :
- hruk a si lo ah hman khawh hnu ah
- man aa benh mi le ca aa benh mi pawl khawh , asi lo ah
- an rak tuam mi chung in chuah hnu ah.
Shirt angki ka cawk i voi hnih thum ka hruk cang, suk tik i zulh ding phung lam an tial mi ka zulh bu ah ka suk tik ah a si pawl an kok dih.
Zohchunh ding a si lo ah tahchunh ding an tuah mi he aa lo lo
Zohchunh nak le tahchunh nak zohchih in thil na cawk mi a si ah cun mah tahchunh mi thil he aa khat bak ding a si. An ni loh lo a si ah cun na rak caw lem hnga lo, tang ka an in khirh than ding asi.
Thutdan pakhat kha an tuah mi thilsah zohchunh in ka cah i a rak phanh tak tak tik ah ka rak zohchunh mi thilsah muici he aa dang cang.
Hrilhfiah an tuah mi he aa lo lo.
Ca in an hrilhfiah mi a si lo ah TV kyaw-nya chung in an chim ban tuk in aa khat tein a si ding a si. An hrihlfiah ning ban tuk a si lo ah cun na rak cawk lem hnga lo, tang ka an in khrih than ding asi.
Tang ka bawm pakhat, ca chung i ‘sa phaw’ a si tiin catalog ah aa tial bak mi kaa cawk. Inn ka phanh tik ah sa phaw si lo in thilsah tu arak si.
Thilzuar tu nih a chim bang in rian a tuan lo.
Thilzuar tu nih a tuah khawh lai ti bang in rian a tuan lo a si ah cun thilri na cawk mi kha khrih than khawh a si.
Thilzuar nih ti chung ka pil tik i i hruk khawh ding a si ti mi suimilam ka cawk – ri li chung ka kal pi tik ah ti in a chung aa khat.
Ke herh ning bang in rian aa tuan lo.
Tang lei ban tuk in thil na cawk mi thil mah set set a tuah khawh lo le na duh ning bang in rian aa tuan lo ah cun khirh than khawh a si :
- na cawk hlan ah, thilzuar kha mah thil zei ban tuk rian tuan mi set si mi ka duh tin a chimh, cun le
- dor lei in ruahnak an pek mi lawng lawng rinh i thil naa thim.
Motorzuar mi pa kha ti lawng a dawh khawh ding mi motor ka duh ti ka chimh. Motorzuar mi pa nih mah ban tuk a tuah khawh ding mi motor pakhat cu a ka zorh. Zan lei i inn ah humhimnak cazual ka rek hnek tik ah mah motor thar nih zei ban tuk ti lawng hmanh kha him tein aa dawh khawh lo tiah aa tial.
Ka lung ka let.
Na lung naa let ruang men men ah thilri na khirh than mi cu dor lei nih an in cohlan ding a si lem lo. A si na in, dor cheu khat cu an dor upadi hrim hrim ah lung thlen rung bak ah tangka khirh, thil thlenpiak, a man zah in thilcawk khawhnak pek than ti ban tuk tuah mi an um theu.
Thil cawk i tangka cohlannak catlap ka ngei lo?
Mah dor hrim hrim in na cawk mi a si ti mi na langhter khawh a herh. Dor lei in tangka cohlannak catlap na ngeih lo a si ah cun a tang lei ban tuk kha na hman khawh:
- credit card lei i statement pawl
- lay-by hnatlaknak
- internet cung a si lo ah fone chung i na cawk mi a si ah cun theihternak number a si lo ah thil cawknak number pawl kha na ngeih a herh.
Laksawng an ka thenh mi a si.
Laksawng a co mi hna zong thil a caw mi ban tuk in letthannak covo an ngei ve – asi na in cawknak langhternak na ngeih lawng lawng ah thil na khirh than khawh lai. A cung lei kha zoh.
Man thumh lio ah ka cawk mi a si.
Man thumh lio na cawk mi thil pawl zong kha man tling tein cawk mi ban tuk khan letthannak covo aa khat tein na ngei ve. Mah ruang ah “man thumh zuar mi thil pawl khirh than kho a si lo’ ti mi cataar pawl kha thil hman a si lo nak a si.
A si nain, dor nih a thatlonak a um mi an chimh mi cung ah le, na zoh lio hrim ah a thatlonak na rak hmuh mi thil – tah chunnak ah, shirt angki cung ah cataar aa benh i, ‘man thumh – thitnak a hman lo’ tiah aa tial mi.
‘Man thumh‘ thilri pawl cu tahchunhnak ah a tang lei ban tuk an si:
- man fawi deuh in thumh mi pawl
- `zohchunh thil le thilhlun’ hrual cung i a um mi pawl
- sehzung thilzuarnak in cawk mi.
Secondhand ka cawk mi a si.
Dor in: Secondhand in na cawk mi thil pawl zong kha a thar lio te i cawk mi ban tuk khan letthannak covo aa khat tein na ngei ve. Asi nain, thilri na cawk mi zei tluk dah aa hlunh ti le, a man le thil na cawk lio i thilri a si ning zong kha na ruah chih a herh.
Pumpak thilzuar sin in: Thilzuar nih letthannak, thlenpiaknak le remhpiaknak zei hmanh na cawk mi thilri cung ah tuanvo aa ngei lo. (tah chunhnak ah , inn tual zuar mi (garage sales) a si lo ah kyaw-nya chung in thilzuar mi pawl).
Internet cung ah ka cawk.
Australian Dor nih an tuah mi Internet cung i thilzuarnak in na cawk mi thil pawl zong kha dor hmun tak tak in na cawk mi ban tuk khan letthannak covo aa khat tein na ngei ve – pumpak internet cung i thilzuar mi sin in na cawk ti dah lo ah cun.
Cung lei kha zoh.
Kei mah kha lungtlinter ding ka si. Tangka maw an ka khirh lai, remhpiak maw a si lo ah thlenpiak dah?
Piahtana cung ah zohchunh a herh:
Angan mi – remh khawh a si lo mi, remh ding aa har tuk cung le can sau tuk aa rau hnga ding mi pawl.
Duh naa thim khawh mi hna cu:
- thil kha khirh than, thlenpiak ding mi hal a si lo ah tangka khirh hal, a si lo ah.
- thil kha i chiah ko i a man a tum mi cung tu ah tang ka liam ter.
Ahmae mi – can zei ma zat ah remh than khawh mi.
Dork kha a tha lo mi kha remhnak can na pek hna a herh. An mah nih tangka khirh than ding maw, remh piak a si lo ah thlenpiak ding maw ti kha an thim lai. Dor nih an in remh piak ding a si ah cun thil ser tu hna he chawnhbiak le an mah sin ah kal pi te hna khan an tuan vo a si lai.
Dor nih remh can sau tuk an lak a si lo ah remh din an nin aal a si ah cun, na tuah khawh mi hna cu:
- thil kha khirh than law tangka khirh hal, a si lo le thlenpiak ding hal, a si lo ah
- mi dang kha remh ter in dor kha a dih mi man liam ter